Osmanlı İskan Politikası

OSMANLILARIN BALKANLARDAKİ İSKAN SİYASETİ

Osmanlı Devleti, Rumeli’de fethettiği topraklara Anadolu’dan getirdiği Türk ailelerini yerleştirmiştir. Yaklaşık iki yüz yıl süren bu uygulamaya İskan politikası denilmiştir.

Osmanlı Devleti, Rumeli’de iskan politikasını Orhan Bey döneminden itibaren uygulamaya başlamıştır. 1357 yılında göçer evler veya Kara Arap olarak adlandırılan Karesi Beyliği'nden bir grup Türk göçebesi Gelibolu ve Hayrabolu'ya yerleştirilmiştir.

Kuruluş Döneminde iskan faaliyetlerinin öncülüğünü çeşitli tarikatlara mensup dervişler yapmıştır. Bu kişiler fethedilen yerlere orduyla birlikte gelmişler, önemli geçitlerin bulunduğu ıssız yerlerde tekkeler ve zaviyeler inşa etmişlerdir. Zamanla çeşitli vakıflar kurulmuş ve Balkanlara göç etmek çeşitli teşviklerle özendirilmiştir.

İskan Politikasının Amaçları

• Fethedilen bölgeleri Türk yurdu haline getirmek
• Fethedilen bölgelerde kalıcı egemenlik kurmak
• Fetih hareketlerinin devam etmesini sağlamak
• Anadolu’daki konargöçer Türkmenleri yerleşik düzene geçirmek

İskan Politikasının Yöntemi

• Balkanlara yerleştirilen ailelerin buraya yakın bölgelerden olmasına özen gösterilmiştir. Bununla iskan faaliyetlerini kolaylaştırmak amaçlanmıştır.
• Anadolu’da anlaşmazlık içerisindeki ailelerden bir kısmı göçmen olarak Rumeli’ye yerleştirilmiştir. Böylece iç çatışmalar engellenerek toplum huzuru korunmuştur.
• Fethedilen topraklardaki yerli halktan ayaklanma ihtimali olanlar başka bölgelere yerleştirilmişlerdir.
• Fethedilen yerlere öncelikle konargöçer Türkmenler yerleştirilmiştir.
• Göçleri teşvik etmek amacıyla aileleri ile birlikte göç etmek isteyenlere verimli ve zengin topraklar, yurtluklar ve tımarlar verilmiştir. Bunlardan belli bir süre vergi alınmamış, çift hayvanı, ziraat aletleri ve tohum desteği sağlanmıştır.
• Ordunun geçeceği önemli yol, geçit ve askeri bakımdan stratejik öneme sahip şehirlerin Türkleştirilmesine öncelik verilmiştir.
• Geriye göçün yaşanmaması ve toplumda huzurun bozulmaması amacıyla geçerli bir neden olmadan göçmenlerin eski yerlerine dönmelerine izin verilmemiştir.
• İskan Politikasının Sonuçları
• Fethedilen bölgelerin savunulması ve elde tutulması kolaylaşmıştır.
• Fetih yapan orduya gıda, barınma, binek hayvanı gibi lojistik destek sağlanmıştır. Bu durum yeni yerlerin fethedilmesine ortam hazırlamıştır.
• Göçmenler yerleştikleri yerlere bağlı bulundukları boyun veya eski yaşadıkları yerin adını vermişlerdir. Balkanlarda Türk nüfusu artmış, Türk kültürü yayılmıştır.
• Göçebe Türkmenlerin yerleşik hayata geçmeleri sağlanmıştır. Böylece devletin tarım gelirleri artmıştır.
• Cami, yol, köprü, medrese, çeşme ve hastane yapımı gibi imar faaliyetleriyle Balkanlara Türk İslam kimliği kazandırılmıştır.